Wilco Vermeer's Spoorhistorie / Goederenwagens / U, Ubcs, Ucs, Ucs-y, Uces Geüpdate: 19 december 2018 Goederenwagens / U, Ubcs, Ucs, Ucs-y, Uces (afbeelding: Amersfoort, 13 maart 2018, Wilco Vermeer) U - Speciale wagen U - Speciale wagen b- ? c - Lossen door middel van gecomprimeerde lucht en/of luchtdruk s - Maximale snelheid van 100 km/uur U - Speciale wagen c - Lossen door middel van gecomprimeerde lucht en/of luchtdruk s - Maximale snelheid van 100 km/uur -y - met depotopschrift U - Speciale wagen c - Lossen door middel van gecomprimeerde lucht en/of luchtdruk e - Voor vervoer van cement s - Maximale snelheid van 100 km/uur De bekende bollenwagens werden bij NS in 1958 in dienst genomen. Formeel heette het type 'silowagen', maar kreeg door haar opvallende vorm al snel de bijnaam 'bollenwagen'. De wagens waren ontworpen voor het vervoer van fijnkorrelige materialen zoals cement welke onder grote luchtdruk werden gelost. Om vervuiling van het systeem te voorkomen, werden de wagens elk voor slechts een bepaald type lading ingezet. Vanaf 1964 werd dit produkt in de vorm van een gekleurd vlak op het opschriftenbord aangegeven. Bij de invoering van UIC-1 nummering werd het gehele wagenpark bollenwagens in twee groepen verdeeld. Totaal 200 wagens werden bestemd voor cementvervoer en kregen de aanduiding Uces. De overigen kregen de aanduiding Ucs en werden voor andere stoffen ingezet. De bollenwagens waren eigendom van de NS maar verscheidene wagens werden verhuurd aan particuliere maatschappijen zoals de ENCI (Eerste Nederlandse Cement Industrie), de NCH (Nederlandse Cement Handelsmij en Akzo-Amsterdam. In 1969 werden drie wagens aangepast voor het vervoer van gasolie en petroleum, wat echter bij een proef is gebleven. De eerste serie 100 wagens, Wagentype 3810, werden gebouwd door Werkspoor. maar de silo's kwamen van de Zweedse firma Interconsult AB uit Malmö. De wagens hadden aan één zijde een bordes en werden met het wagentype U geleverd in de nummerserie NS 99000-99099. De bollen hadden een inhoud van 14m3 elk en de wagens hadden een maximaal laadvermogen van 28,5 ton. De wagens waren geschikt voor een snelheid van 80 km/u. Begin jaren 1960 werden de wagens geschikt gemaakt voor 100 km/u. Bij de invoering van UIC-1 werd een deel bestemd als cementwagen en genummerd als Uces 21 84 912 1 023-112 en. Een klein deel bleef voor overige stoffen in dienst als Ucs in de nummerserie 21 84 910 5 400-439. Later vonden er nog nummerwisselingen plaats en kregen diverse Uces wagens de nummerserie 21 84 910 5 441-499 en 21 84 910 5 531-532. In 1960 werd een vervolgserie van 30 wagens geleverd als Ucs-y in dezelfde Wagencode 3810 in de nummerserie NS 99100-99129. Bij aflevering waren deze wagens echter geschikt voor een snelheid van 100 km/u. Bij invoering van UIC-1 werd een deel van de wagens bestemd voor cementvervoer als Uces in de nummerserie 21 84 912 1 200-227 en de overigen als Ucs in de nummerserie 21 84 910 5 500-501. Later werden diverse Uces wagens omgezet naar Ucs in de nummerserie 21 84 910 5 503-529. In 1960 werd tevens een serie van 30 wagens met bollen van 15m3 geleverd. De bollen waren dit keer geleverd door de Nederlandse firma Smulders. Deze wagens met Wagencode 3820 kwamen als Ucs in dienst in de nummerserie NS 99200-99229. Bij invoering van UIC-1 werd een deel van de wagens bestemd voor cementvervoer als Uces in de nummerserie 21 84 912 1 300-321 en een enkele als Ucs met nummer 21 84 910 5 600. Later werden wagens ingedeeld als Ucs in de nummerserie 21 84 910 5 603-631. In 1961 volgde een serie van 140 Ubcs wagens met de Wagencode 3830. Deze wagens hadden bollen met een inhoud van 17m3. Werkspoor/Smulders bouwde 70 wagens in de serie NS 99500-99569, terwijl Talbot/Smulders 70 wagens bouwde in de serie NS 99670-99639. Omdat beide bollen een eigen losinstallatie kregen, werden deze wagens uitgevoerd met twee bordessen, waarbij de Werkspoorwagens slechts een simpel bordes zonder handrails kregen. De werkspoorwagens kregen bij UIC-1 de aanduiding Uces in de nummerserie 21 84 912 1 400-441 en Ucs 21 84 910 4 700-712. Diverse Uces wagens kregen later weer de aanduiding Ucs in de nummerserie 21 84 910 5 713-741. De Talbot wagens kregen bij UIC-1 de aanduding Uces in de nummerserie 21 84 912 1 500-537 en Ucs in de nummerserie 21 84 910 5 001-112. Tot slot bouwde Werkspoor/Smulders in 1962 nog eens een serie van 100 wagens met Wagencode 3840, aanduiding Ubcs in de nummerserie NS 99640-99739. Bij UIC-1 werden de wagens verdeeld in Uces met nummerserie 21 84 912 1 600-691 en Ucs met nummerserie 21 84 910 5 200-303. Maattekening Wagencode 3810 Code: Periode: Naam: Regiem: Serie: 3810 (1) 1958 - UIC-1 U 99000 - 99099 UIC-1 - ? Uces 21 912 1 023 - 912 1 112 UIC-1 - ? Ucs 21 910 5 400 - 910 5 439 UIC-1 - ? Uces 21 910 5 441 - 910 5 499 UIC-1 - ? Ucs (ex-Uces) 21 910 5 531 - 910 5 532 3810 (2) 1959 - UIC-1 Ucs-y 99100 - 99129 UIC-1 - ? Uces 21 912 1 200 - 912 1 227 UIC-1 - ? Ucs 21 910 5 500 - 910 5 501 UIC-1 - ? Ucs (ex-Uces) 21 910 5 503 - 910 5 529 3820 1960 - UIC-1 Ucs 99200 - 99229 UIC-1 - ? Uces 21 912 1 300 - 912 1 321 UIC-1 - ? Ucs 21 910 5 600 UIC-1 - ? Ucs (ex-Uces) 21 910 5 603 - 910 5 631 3830 (1) 1961 - UIC-1 Ubcs 99500 - 99569 UIC-1 - ? Uces 21 912 1 400 - 912 1 441 UIC-1 - ? Ucs 21 910 5 700 - 910 5 712 UIC-1 - ? Ucs (ex-Uces) 21 910 5 713 - 910 5 741 3830 (2) 1961 - UIC-1 Ubcs 99570 - 99639 UIC-1 - ? Uces 21 912 1 500 - 912 1 537 UIC-1 - ? Ucs 21 910 5 001 - 910 5 112 3840 1962 - UIC-1 Ubcs 99640 - 99739 UIC-1 - ? Uces 21 912 1 600 - 912 1 691 UIC-1 - ? Ucs 21 910 5 200 - 910 5 303 U, Ubcs, Ucs, Ucs-y, Uces in N-spoor (1:160) Een aantal bollenwagens is bewaard gebleven: Bedrijf: Nummer(s): Falck (Fire Academy) Onbekend Nederlands Spoorwegmuseum 99625 Ubcs (ex 99625 Ucs / 910 5 087 Ucs-y) SDL (Stichting de Locomotor) 910 5 446-4 Ucs-y (ex 99010 U) STAR (Stichting Stadskanaalrail) 84 910 5 072-8 Ucs-y (ex 99610 Ubcs) VSM (Veluwse Stoomtrein Maatschappij) Ongenummerd Ucs-y (ex 99629 Ubcs  / 910 5 101) ZLSM (Zuid Limburgse Stoomtrein Maatschappij) 910 5 060-3 Ucs-y (ex 99598 Ubcs) Wagencode 3810 Technische Code: 3810 In dienst: 1958 - 1960 Ombouw: Interconsult AB Constructie: Werkspoor Lengte over de buffers: 9,27 m Radstand: 5,30 m Max. laadvermogen: 28,7 Ton Inhoud: 2x 14 m3 Eigen massa: 11,3 Ton Remwerk: O-GP Maximum snelheid: 80/100 km/u (afbeelding: NS 99004, Wagenwerkplaats Amersfoort, 5 november 1958, 169551/Nederlandse Spoorwegen/Utrechts Archief) Uces 21 84 910 5 446-4, Amersfoort 13 maart 2018 (afbeelding: Wilco Vermeer) Wagencode 3820 Technische Code: 3820 In dienst: 1960 Ombouw: Smulders Constructie: Werkspoor Lengte over de buffers: 9,27 m Radstand: 5,30 m Max. laadvermogen: 28,7 Ton Inhoud: 2x 15 m3 Eigen massa: 11,3 Ton Remwerk: O-GP Maximum snelheid: 100 km/u Wagencode 3830 Technische Code: 3830 In dienst: 1961 Ombouw: Smulders Constructie: Werkspoor/Talbot Lengte over de buffers: 9,27 m Radstand: 5,30 m Max. laadvermogen: 28,5 Ton Inhoud: 2x 17 m3 Eigen massa: 11,5 Ton Remwerk: O-GP Maximum snelheid: 100 km/u (afbeelding: Uces 21 84 912 1 411-8, Wagenwerkplaats Amersfoort, april 1968, 169585/Nederlandse Spoorwegen/Utrechts Archief) Ucs 21 84 910 5 060-3 met stofopschrift 'KALK", Simpelveld ZLSM, 1 januari 2015 (afbeelding: Marcel Wijers) Maattekening Wagencode 3830 Wagencode 3840 Technische Code: 3840 In dienst: 1962 Ombouw: Smulders Constructie: Werkspoor Lengte over de buffers: 9,27 m Radstand: 5,30 m Max. laadvermogen: 28,5 Ton Inhoud: 2x 17 m3 Eigen massa: 11,4 Ton Remwerk: O-GP Maximum snelheid: 100 km/u (afbeelding: Ucs-y 21 84 910 5 233-6, van depot Goes op de Wagenwerkplaats Amersfoort, 1973, 169583/Nederlandse Spoorwegen/Utrechts Archief) Bronnen: - Dijkstra O., De bollenwagens van de NS in H0, Railhobby nr 3, maart 1983, pag 10 t/m 13 - Nieuwenhuis N., Nahon H, Spoorwegmaterieel in Nederland, De Alk, Alkmaar, 1987, ISBN 90-6013-949-6 © Spoorhistorie - Wilco Vermeer, 2017-2018 contact